Δευτέρα 20 Δεκεμβρίου 2010

Οι συνήθειες των Χριστουγέννων


Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έρευνα σχετικά με τα Χριστούγεννα και τις συνήθειες των Ελλήνων διεξήχθη από την εταιρεία "Focus Bari". H έρευνα έγινε στις 5 και 6 Δεκεμβρίου σε πανελλαδικό επίπεδο, σε άντρες και γυναίκες άνω των 15 ετών, με τη μέθοδο των online συνεντεύξεων. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα αποτελέσματα της, το 36% των ερωτηθέντων έχει ήδη στολίσει το χριστουγεννιάτικο δέντρο από το πρώτο Σαββατοκύριακο του Δεκεμβρίου. Για το στολισμό του, οι δύο στους πέντε χρησιμοποιούν κάθε χρόνο τα ίδια στολίδια, ενώ άλλοι τόσοι προχωρούν στην αγορά νέων. Ένας στους πέντε απάντησε ότι διατηρεί στολίδια με ιδιαίτερη συναισθηματική αξία, δηλαδή στολίδια που του θυμίζουν την παιδική του ηλικία. Στο διαχρονικό δίλημμα "μελομακάρονα ή κουραμπιέδες", οι ερωτηθέντες στην πλειοψηφία τους επέλεξαν τα πρώτα. Οκτώ στους δέκα αναφέρουν είτε ότι ετοιμάζουν οι ίδιοι τα χριστουγεννιάτικα γλυκά ή ότι τα έχει φτιάξει κάποιος άλλος συγγενής. Μόνο δύο στους δέκα προτιμούν να τα αγοράζουν έτοιμα από ζαχαροπλαστείο. Σχετικά με τα κάλαντα, μόλις το 7% των ερωτηθέντων δεν έχει πει ποτέ κάλαντα. Το 34% τα είπε τελευταία φορά στο δημοτικό και το 39% στο γυμνάσιο. Δύο στους δέκα δεν πίστεψαν πο΄τε στον Άγιο Βασίλη, ενώ για τους επτά στους δέκα η εικόνα του παχουλού κυρίου με την κόκκινη στολή και τα λευκά γένια με τα δώρα γκρεμίστηκε στο δημοτικό. Για επτά στα δέκα σπίτια πάντως ο Άγιος Βασίλης... φέρνει τα δώρα την Πρωτοχρονιά, ενώ μόνο τρία από τα δέκα δώρα καταφτάνουν τα Χριστούγεννα. Ένα ποσοστό 47% παραδέχεται πως έχει γράψει γράμμα στον Άγιο Βασίλη έστω και για μία φορά στη ζωή του. Φέτος, εξαιτίας της δύσκολης οικονομικής συγκυρίας ένας στους δύο έχει αποφασίσει να μείνει στο σπίτι και ν' αγοράσει δώρα σε τιμή ευκαιρίας. Ένας στους δέκα ερωτηθέντες φαίνεται πως θα... πει τα κάλαντα, ώστε ν' αναπληρώσει το δέκατο τέταρτο χαμένο μισθό... 

Πηγή: Editorial Διαδρομές #372, 19/12/2010

Παρασκευή 3 Δεκεμβρίου 2010

Ο κύκλος των χαμένων ευκαιριών

Η διαπίστωση των λαθών στην ιστορική διαδρομή μιας πόλης μπορεί να αποδειχτεί εξαιρετικά χρήσιμη για την επιλογή του καταλληλότερου δρόμου προς την ανάπτυξη και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Μια αναδρομή στις ευκαιρίες που απώλεσε διαχρονικά η Θεσσαλονίκη, ώστε να ξαναγίνει μια ευρωπαϊκή μητρόπολη, αποδεικνύει του λόγου το αληθές...

Αν πιστέψει κανείς την αντίστροφη μέτρηση δίπλα στο σήμα της TV100, τότε τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές απομένουν 424 ημέρες για να γιορτάσει η Θεσσαλονίκη 100 χρόνια ελευθερίας. Η πόλη έχει πλούσια ιστορία για να γιορτάσει, αλλά ταυτόχρονα και μία σύγχρονη πραγματικότητα που θα πρέπει να προβληματίσει τους φορείς και τους πολίτες της.

Οι μεταμορφώσεις της πόλης
Από τον Οκτώβριο του 1912 που η Θεσσαλονίκη πέρασε υπό ελληνική κυριαρχία, η πόλη έχει υποστεί μία σειρά από θετικές και αρνητικές μεταμορφώσεις που την έχουν οδηγήσει στη σημερινή κατάσταση. Η καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ, Αλέκα Καραδήμου- Γερόλυμπου, σε μία ομιλία της στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης σκιαγράφησε με πολύ εύστοχο και γλαφυρό τρόπο την πορεία της Θεσσαλονίκης από την μπελ επόκ μέχρι τη σημερινή αναρχία. Οι ίδιες θέσεις αναπτύσσονται και σε ένα κεφάλαιο του συλλογικού τόμου “Η Θεσσαλονίκη στο Μεταίχμιο” . Η πόλη της μπελ επόκ και της εποχής του “Ανατολικού Ζητήματος” (1869-1912) έδωσε τη θέση της στην υπό ελληνική κυριαρχία πολυεθνική Θεσσαλονίκη που ήταν πρωτοπόρος στην ευρωπαϊκή πολεοδομία (1912-1922). Μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο, η πόλη παραδόθηκε στην κυριαρχία του μπετόν (1950-1990) για να “αναδυθεί, τέλος, η διάσπαρτη πόλη του τυχαίου και της ιδιοτέλειας” (1990-σήμερα). Η ίδια πόλη ακολούθησε τόσο διαφορετικές διαδρομές μέσα σε ενάμιση αιώνα.
Σε όλη αυτή την πάροδο των ετών, μπορούν να εντοπιστούν αναρίθμητες χαμένες ευκαιρίες ανάπτυξης της Θεσσαλονίκης. Αν εστιάσει κανείς την προσοχή του στο δεύτερο μισό του αιώνα ανεξαρτησίας της πόλης, θα διαπιστώσει μία επίμονη αστοχία στις περισσότερες σημαντικές επιλογές για το δρόμο εξέλιξης που θα έπρεπε να ακολουθηθεί.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’50 ξηλώνεται το δίκτυο του τραμ, μια και ο ΟΑΣΘ ανέλαβε το μονοπώλιο στις αστικές συγκοινωνίες της πόλης. Έτσι, η Θεσσαλονίκη από πολύ νωρίς έχασε ένα βολικό, φτηνό και κυρίως οικολογικό μέσο μαζικής μεταφοράς για λόγους που σίγουρα δεν αφορούσαν τη λειτουργικότητα του ίδιου του μέσου. Τι κι αν η κατά κύριο λόγο η ισόπεδη μορφολογία της πόλης πρόσταζε διαφορετικά...
Σταδιακά, οι τοπικοί άρχοντες αποφάσισαν την κατάργηση της θαλάσσιας, αστικής και περιαστικής συγκοινωνίας. Και πάλι το μονοπώλιο του ΟΑΣΘ έπαιξε καθοριστικό ρόλο και ακόμη και σήμερα μπλοκάρει τις όποιες προσπάθειες αναβίωσης του συγκεκριμένου μέσου. Κι αν η αποξένωση από το Θερμαϊκό κόλπο δε δείχνει να ενδιαφέρει πολλούς, κανείς δεν μπορεί να παραβλέπει πως η κατάργηση της θαλάσσιας συγκοινωνίας ήταν ένα πρώτο βήμα για την απαξίωση του λιμανιού της Θεσσαλονίκης.
Η άναρχη δόμηση είναι ένα αναμφισβήτητο χαρακτηριστικό της σύγχρονης Θεσσαλονίκης. Η επέκταση της πόλης πραγματοποιήθηκε χωρίς έναν κεντρικό σχεδιασμό. Το σχέδιο Εμπράρ, που εκπονήθηκε και εφαρμόστηκε για την αναμόρφωση της Θεσσαλονίκης μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917, παραμένει μέχρι και σήμερα η τελευταία συγκροτημένη προσπάθεια αστικού σχεδιασμού. Ο Ερνέστ Εμπράρ κόμισε μία ολοκληρωμένη φιλοσοφία ανάπτυξης για τη Θεσσαλονίκη. Και ως φόρο τιμής εισέπραξε ένα σκοτεινό σοκάκι στα Άνω Λαδάδικα...

Μεγαλόπνοα σχέδια
Το Ρυθμιστικό Σχέδιο και τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια αποδείχτηκαν ψιλά γράμματα μπροστά στις de facto πολιτικές αποφάσεις. Έτσι, ποικίλες πολιτικές σκοπιμότητες κατέστρεψαν το σχέδιο της πόλης και έπνιξαν πολλές περιοχές, με πρώτο και καλύτερο το ιστορικό κέντρο, στο τσιμέντο. Τις πάσης φύσεως σκοπιμότητες τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο μπορεί να τις διαβάσει κανείς πίσω από τα δεκάδες σχέδια που είτε δεν εφαρμόζονται είτε ακόμη κι όταν εφαρμόζονται το μόνο που κάνουν είναι να πλήττουν ακόμη περισσότερο την εικόνα της πόλης. Τα παραδείγματα πολλά...
  Η μετεγκατάσταση της ΔΕΘ μακριά από το κέντρο της πόλης έχει καταντήσει ανέκδοτο πια. Και σήμερα υποτίθεται ότι η συμφωνία υπάρχει, ο χώρος έχει βρεθεί, όμως τα περίπτερα καταλαμβάνουν ακόμη το χώρο όπου ο Εμπράρ είχε οραματιστεί το μητροπολιτικό πάρκο της Θεσσαλονίκης.
  Η υποθαλάσσια αρτηρία ευτυχώς αποτράπηκε από τη δυναμική κίνηση πολιτών εναντίον της. Ένα έργο που, όπως σωστά υποστήριζε η ομότιτλη ταινία, ήταν “μία τρύπα στο νερό”, αλλά και θα υποθήκευε το μέλλον της πόλης. Ακόμη δεν έχει δοθεί η παραμικρή εξήγηση για τη λογική, στην οποία βασίστηκε ο σχεδιασμός της συγκεκριμένης υποθαλάσσιας. Προίκα της υπόθεσης μία παχυλή αποζημίωση στην ανάδοχο εταιρία για τη μη τέλεση του έργου βάσει της υπογεγραμμένης σύμβασης...
  Τα εγκαταλελειμμένα στρατόπεδα αποτελούν μερικούς από τους τελευταίους δημόσιους χώρους της Θεσσαλονίκης. Τα τελευταία είκοσι χρόνια σχέδια επί σχεδίων και διαβουλεύσεις επί διαβουλεύσεων συντηρούν απλά ρετρό εικόνες και χορταριασμένα οικόπεδα σε πολλά σημεία της πόλης.
  Το νέο δημαρχείο είναι μία πονεμένη ιστορία. Η Θεσσαλονίκη μπορεί αυτή τη στιγμή να έχει το μεγαλύτερο και το πιο σύγχρονο δημαρχείο στην Ευρώπη χωρίς να είναι ούτε η μεγαλύτερη ούτε η πιο εξελιγμένη πόλη στην ήπειρο αυτή. Η πρωτοφανής σπατάλη των ούτως ή άλλως περιορισμένων πόρων, τόσο της τοπικής αυτοδιοίκησης όσο και των εκάστοτε κυβερνήσεων, προσέφερε ένα έργο που δε θα έπρεπε να καταλαμβάνει θέση στη λίστα με τις προτεραιότητες του δήμου Θεσσαλονίκης.

Εμείς οι πολίτες
Ένας παράγοντας, όμως, με τη δική του ξεχωριστή σημασία, που μάλιστα οξύνει τα προβλήματα της πόλης τα τελευταία χρόνια είναι η νοοτροπία των Θεσσαλονικέων. Δεν αισθανόμαστε πολίτες, αλλά παραμένουμε απλοί κάτοικοι, φιλοξενούμενοι της Θεσσαλονίκης. Αυτή η απόσταση είναι η αιτία για πολλά χρονίζοντα προβλήματα της καθημερινότητας. Η μετάλλαξη των κατοίκων σε πολίτες είναι καθαρά και μόνο θέμα διάθεσης και αντίληψης των πραγμάτων. Οι άνθρωποι της πόλης να αρχίσουν να αντιλαμβάνονται το δημόσιο χώρο ως δικό τους χώρο, ως χώρο δημιουργίας και... ζωής. Να ζήσουν ανάμεσα στα κτίρια και όχι μόνο μέσα σε αυτά. Η συγκυρία δεν επιτρέπει πολλές απαιτήσεις για έργα, αλλά προκαλεί περισσότερο από κάθε άλλη φορά για αυτοοργάνωση και πράξεις. Μικρές πράξεις που μπορούν να βελτιώσουν έστω και λίγο την καθημερινότητα.
Οι πόλεις δεν καταστρέφονται από μόνες τους. Οι άνθρωποι τις ομορφαίνουν ή τις καταστρέφουν. Η ιστορία της πόλης δείχνει το δρόμο. Η Θεσσαλονίκη μεταμορφώθηκε και εξελίχθηκε σε πολύ δυσμενέστερες συνθήκες από τις σημερινές. Επέστρεψε στην ευημερία μετά από πολέμους, μία μεγάλη πυρκαγιά και έναν μεγάλο σεισμό. Σήμερα, το στοίχημα είναι να μπορέσει η πόλη να ανακάμψει από τη λεηλασία των ίδιων της των κατοίκων. Ο κύκλος κλείνει και άλλη ευκαιρία για να πάει χαμένη δεν υπάρχει...
Μιχάλης Γουδής

ΜΕΤΕΩΡΟ ΚΑΙ ΣΚΙΑ
Η Θεσσαλονίκη μου θυμίζει συχνά τις ανύπαντρες κόρες της ελληνικής επαρχίας του εξήντα. Τότε που έβγαιναν παγανιά γαμπροί και έταζαν λαγούς με πετραχήλια και τις μνηστεύονταν παίρνοντας την τιμή, την υπόληψη και ότι ψιλά διέθεταν στα μπαούλα τους, ενώ κατόπιν τις άφηναν ατιμασμένες στα κρύα του λουτρού και μην τον είδατε τον Παναή. Κάπως έτσι τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, από τα μέσα του εβδομήντα, που πρωτοεγγράφηκε το Μετρό σε προϋπολογισμό του κράτους και εξαγγέλθηκε επισήμως, μέχρι σήμερα, η πόλη έζησε τρομερά συνοικέσια και ερωτοτροπίες με το μέλλον της. Δεκάδες υπουργοί, βουλευτές, δήμαρχοι και νομάρχες της έταξαν τα πάντα. Δακτύλιους, υπερθαλάσσιες, υποθαλάσσιες, γέφυρες ζεύξης, προαστιακούς, αεροδιάδρομους, λιμάνι γεμάτο κρουαζιερόπλοια, πεζόδρομους, αναπλάσεις, τραμ,
καραβάκια, νέα πολεοδομικά σχέδια, master plan, μητροπολιτική αναβάθμιση, πρωτεύουσα των Βαλκανίων, συν-βασιλεύουσα. Τα περισσότερα σχέδια που εξαγγέλθηκαν ποτέ στην ελληνική επικράτεια εξαγγέλθηκαν σε τούτη την πόλη και τα λιγότερα που υλοποιήθηκαν επίσης. Είναι μια πόλη πολλαπλά ξεγελασμένη, μια πόλη που έχει χάσει τον προσανατολισμό και την προσωπικότητα της, μια πόλη σε ένα διαρκές μεταίχμιο, που κρατά πενήντα χρόνια τώρα. Μια πόλη μετέωρη. Μια πόλη που γιορτάζει του χρόνου την απελευθέρωση της εκατό χρόνια πριν, αλλά τώρα είναι η στιγμή που πρέπει να αναρωτηθεί κανείς υπεύθυνα: απελευθερώθηκε ποτέ στα αλήθεια; Υπήρξε όντως ελεύθερη τα τελευταία εκατό χρόνια ή μήπως οι εξαρτήσεις της από παντός είδους εξουσίες και συγκυρίες δεν την επέτρεψαν ποτέ να γνωρίσει εκείνον τον αέρα της ελευθερίας που θα την οδηγούσε μια νέα περίοδο λάμψης; Και αν όντως δεν έχει συμβεί ποτέ η αληθινή της απελευθέρωση μήπως τούτη η στιγμή της περισυλλογής με την αφορμή μια επέτειο είναι η στιγμή αυτή; Τα λόγια μοιάζουν να έχουν τελειώσει. Και οι υποσχέσεις. Τώρα μοιάζει να είναι η στιγμή των αποφάσεων.
Γιώργος Τούλας

Πηγή: Περιοδικό Parallaxi Δεκέμβριος 2010 #165
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...